Narcystyczne zaburzenie osobowości (osobowość narcystyczna)
Nazwa „narcystyczne zaburzenie osobowości” pochodzi od mitologicznego Narcyza, który zakochał się we własnym odbiciu w wodzie. Ta opowieść o obsesji na punkcie samego siebie trafnie oddaje istotę zaburzenia osobowości, które charakteryzuje się przesadnym poczuciem własnej wyjątkowości, potrzebą nieustannego podziwu i brakiem empatii wobec innych.
Osobowość narcystyczna - pomoc psychologiczna
Psychoterapia online - narcystyczne zaburzenie osobowości
Jeśli podejrzewasz u siebie lub kogoś z bliskich narcystyczne zaburzenie osobowości możesz skorzystać z naszej pomocy
Czym są zaburzenia osobowości takie jak osobowość narcystyczna?
Zaburzenia osobowości to trwałe, sztywne wzorce myślenia, odczuwania i zachowania, które znacząco odbiegają od norm społecznych i kulturowych.
Charakteryzują się brakiem elastyczności i prowadzą do problemów w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym.
Charakterystyka i objawy osobowości narcystycznej
Według DSM-5, narcystyczne zaburzenie osobowości (ang. Narcissistic Personality Disorder, NPD) to zaburzenie osobowości, które charakteryzuje się poczuciem własnej wielkości, potrzebą podziwu oraz brakiem empatii wobec innych.
Należy do określonych zaburzeń osobowości, które wchodzą w skład tzw. wiązki B, która obejmuje wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością.
Taki wzorzec zachowania zaczyna się we wczesnej dorosłości i występuje w różnych kontekstach.
Cechy osobowości narcystycznej
Cechy osobowości narcystycznej odznaczają się wyolbrzymionym poczuciem własnej wyjątkowości oraz potrzebą ciągłego podziwu, co powoduje wiele trudności związanych z tymi zaburzeniami osobowości.
Aby zdiagnozować narcystyczne zaburzenie osobowości, osoba powinna spełnić przynajmniej 5 z poniższych kryteriów.
Przekonanie o własnej wyjątkowości i wielkości
Jednostki mające cechy tych zaburzeń osobowości są przekonane o swojej wyjątkowości (np. poprzez wyolbrzymianie swoich osiągnięć, pochłonięcie wyobrażeniami o wybitnych zdolnościach i oczekiwanie uznania nawet przy braku znaczących osiągnięć).
Fantazje o nieograniczonym sukcesie, władzy, inteligencji, urodzie lub miłości idealnej
Cechy osobowości narcystycznej obejmują myślenie o sobie jako o osobach wyjątkowych, które są w stanie osiągnąć wszystko.
Przekonanie o byciu „szczególnym”, unikalnym i wyjątkowym
Osoby z osobowością narcystyczną czują, że mogą być zrozumiane jedynie przez ludzi o wysokim statusie społecznym lub szczególnym znaczeniu.
Potrzeba nadmiernego podziwu
Osobowość narcystyczna odznacza się potrzebą bycia podziwianym przez innych.
Poczucie posiadania specjalnych uprawnień
Osoby z tym zaburzeniem osobowości często mają poczucie bycia uprzywilejowanym i noszą w sobie oczekiwanie bycia traktowanym lepiej niż inni.
Eksploatacja innych
Jedną z cech osobowości narcystycznej jest wykorzystywanie innych i używanie ich do osiągnięcia własnych celów.
Brak empatii
Narcystyczne cechy osobowości przejawiają się brakiem zdolności do rozpoznawania lub identyfikowania się z uczuciami innych osób.
Częste uczucie zazdrości
Osoby narcystyczne przejawiają częste poczucie zazdrości wobec innych.
Aroganckie, wyniosłe zachowanie lub postawa
Funkcjonowanie jednostki mającej osobowość narcystyczną może przejawiać się wyniosłością, a nawet pogardą w stosunku do innych osób.
Osobowość narcystyczna a poczucie własnej wartości
W potocznym rozumieniu, narcystyczne zaburzenie osobowości charakteryzuje wyolbrzymione poczucie własnej wartości. W rzeczywistości jest to "kruche wysokie poczucie własnej wartości". Oznacza to, że samoocena opiera się na potrzebie ciągłego potwierdzania swojej wartości przez innych, stąd nadmierna potrzeba bycia podziwianym.
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości często nadużywają substancji psychoaktywnych, by umożliwić przywrócenie pozytywnych uczuć i utrzymać swoje wielkościowe przekonania i wyolbrzymione poczucie własnej wartości.
Osoby narcystyczne mogą zewnętrznie wydawać się pewne siebie i aroganckie, ale ich poczucie własnej wartości jest niestabilne i zależne od opinii otoczenia.
Osobowość narcystyczna a odbiór krytyki
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości są bardzo wrażliwe na krytykę, co wynika z ich kruchego poczucia własnej wartości.
Negatywne opinie mogą wywoływać u nich uczucie upokorzenia i pustki, prowadząc do reakcji takich jak gniew, pogarda, a nawet agresywne ataki na krytykującego.
Narcystyczne zaburzenia osobowości - występowanie
Narcystyczne zaburzenie osobowości występuje w populacji ogólnej z częstością od 0% do 6,2%, zgodnie z kryteriami DSM-5. Chociaż cechy narcystyczne są dość powszechne wśród nastolatków, ich obecność w tym wieku nie zawsze prowadzi do rozwoju pełnego zaburzenia osobowości.
Badania zaburzeń osobowości wskazują, że osobowość narcystyczna jest częściej diagnozowana u mężczyzn, którzy stanowią od 50% do 75% przypadków.
Narcystyczne zaburzenia osobowości - przyczyny
Przyczyny narcystycznego zaburzenia osobowości nie są dokładnie znane. Występowanie cech narcystycznych może być związane z następującymi czynnikami:
Osobowość narcystyczna a środowisko
Relacje rodzic-dziecko, które charakteryzują się nadmiernym podziwem lub nadmierną krytyką, mogą wpływać na rozwój zaburzenia, zwłaszcza gdy te reakcje nie odpowiadają rzeczywistym osiągnięciom dziecka.
Osobowość narcystyczna a genetyka
Dziedziczne cechy osobowości mogą predysponować zachowania osoby do rozwoju osobowości narcystycznej.
Osobowość narcystyczna a neurobiologia
Związek między funkcjonowaniem mózgu a zachowaniem i myśleniem może mieć wpływ na rozwój tego zaburzenia.
Leczenie narcystycznego zaburzenia osobowości
Leczenie narcystycznego zaburzenia osobowości koncentruje się głównie na psychoterapii. W przypadku osobowości narcystycznej jest to wymagający proces, odnoszący się do poniższych czynników:
Osoby z osobowością narcystyczną rzadko szukają pomocy z własnej woli. Częściej decydują się na terapię pod wpływem problemów (np. w relacjach, w pracy), które utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Psychoterapia może być trudna dla osób z narcystycznym zaburzeniem osobowości, ponieważ mogą one postrzegać ją jako zagrożenie dla swojego poczucia wyjątkowości. Może to prowadzić do dewaluowania terapeuty, unikania trudnych tematów, czy częstych zmian specjalistów.
Najczęściej stosowane metody to psychoterapia psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna oraz podejście interpersonalne. Kombinacja terapii poznawczo-behawioralnej i interpersonalnej może być szczególnie efektywna w pracy nad przekonaniami o własnej wielkości oraz w zwiększaniu empatii.
Osobowość narcystyczna - wsparcie dla bliskich
Wsparcie dla osób, których bliscy doświadczają narcystycznego zaburzenia osobowości.
Jeśli podejrzewasz, że ktoś z Twoich bliskich przejawia cechy narcystycznego zaburzenia osobowości. Lub jeśli osobowość narcystyczna została stwierdzona u kogoś z Twoich bliskich i nie wiesz jak sobie z tym radzić – skorzystaj z pomocy.
